Herwen | De Bijland
Recreatieplas de Bijland is ontstaan door baggerwerkzaamheden vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw. Daarbij kwamen talrijke Romeinse voorwerpen boven water, zeer waarschijnlijk van een Romeins fort en bijbehorende nederzetting (vicus) en grafveld. Een van de vondsten was een grafsteen voor de legionair Marcus Mallius uit Genua. Volgens de inscriptie is hij begraven te Carviumad molem, wat ‘bij de dam’ betekent. Het castellum heette kennelijk Carvium, en de dam werd vlak voor het begin van de jaartelling aangelegd op de splitsing van Rijn en Waal door veldheer Drusus. Daarmee wilde hij meer water door de Rijn laten stromen.
Replica van de grafsteen voor de legionair Marcus Mallius op de dijk. (RomeinenNU)
Deze verzilverde zwaardschede is gevonden in de Bijlandse Waard. (Rijksmuseum van Oudheden)
Tot de topvondsten behoort een verzilverde zwaardschede. Een andere opvallende vondst is een altaarsteen, gewijd aan Jupiter in opdracht van de prefect (bevelhebber) Marcus Valerius Chalcidicus. Het toeval wil dat deze naam ook voorkomt op een inscriptie uit de buurt van het Spaanse Cordoba. Daar was Marcus Valerius Chalcidicus in het jaar 196 procurator (gouverneur) in de provincie Zuid-Spanje. Hij zal ruim 20 jaar eerder het commando hebben gevoerd over het cohort in Carvium. Uit de vondsten blijkt dat Carvium in functie bleef tot eind 3e eeuw, zoals ook alle andere castella in Nederland.
In de bodem van de huidige plas zullen nog flink wat resten liggen van het fort en de vicus, onder andere een brede strook (bouw)puin waar de baggeraar niet doorheen kwam. Ook in het dorp Herwen zelf zijn aanwijzingen zitten nog resten van (eerdere?) legerkampen in de grond. Om die reden is Herwen opgenomen op de unesco-lijst van werelderfgoed, als deel van de Neder-Germaanse limes. Informatiepanelen rond de Bijland geven uitleg over de geschiedenis van de plek. Op de Herwense Dijk staat een replica van de grafsteen van Marcus Mallius en op de oever van de plas staat een kunstwerk, de Romeinse Baadster.
Impressie van het fort Carvium met de (strek)dam. Inmiddels weten we dat het splitsingspunt van Rijn en Waal een paar honderd meter verderop heeft gelegen. (tekening Mikko Kriek)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Heijden, P. van der, 2016. Grens van het Romeinse Rijk. De Limes in Gelderland. Utrecht.
Video
Meer Regio Achterhoek en Liemers
-
Angerlo - Boomstamboot
Angerlo - Boomstamboot
In juni 1965 stonden twee schooljongens te kijken bij werkzaamheden voor de aanleg van het gemaal Bevermeer. Een dragline had zojuist een bouwput uitgegraven, waarbij een houten voorwerp tevoorschijn kwam: een boot.
-
Gendringen - Bronzen schaal
Gendringen - Bronzen schaal
In 1839 vonden werklieden tijdens een veenafgraving bij Gendringen een bijzondere bronzen schaal of bekken. De schaal heeft een diameter van 45 cm – zelfs voor Romeinse begrippen erg groot - en valt op door de gaafheid waarmee het uit de grond is gekomen.
-
Duiven - Loowaard
Duiven - Loowaard
In de Loowaard wordt op basis van opgebaggerd materiaal een fort vermoed. De grootschalige ontgravingen in de Loowaard vonden plaats in de jaren '70 van de vorige eeuw, maar opmerkelijk genoeg zijn de meeste vondsten gedaan in Arnhem.
-
Duiven
Duiven
De kern van Duiven ligt op een rivierduin, opgewaaid zand uit de drooggevallen Rijn in de ijstijd. Die hogere ligging maakte de plaats al in de prehistorie aantrekkelijk voor bewoning.
-
Herwen - Hemeling
Herwen - Hemeling
De ontdekking van het tempelcomplex in Herwen-Hemeling in 2021 betekende een regelrechte sensatie. Tijdens de daarop volgende opgraving van het terrein zijn meerdere gebouwen en offerkuilen ontdekt.
-
Spijk
Spijk
De laatste jaren heeft Spijk zich ontwikkeld als een beloftevolle Romeinse vindplaats. Net als in de Loowaard en de Bijland gaat het om opgebaggerde vondsten, afkomstig uit een diepte van 7 tot 14 meter.
-
Zevenaar - Steenheuvel
Zevenaar - Steenheuvel
Tussen Zevenaar en Oud Zevenaar ligt de ‘Steenheuvel’. Deze naam verraadt een hoge ouderdom: vroegere bewoners hadden last van ‘stenige’ kleigrond, veroorzaakt door scherven van aardewerk.
-
Didam
Didam
In Didam zijn bij de aanleg van het bedrijventerrein Kollenburg in 2001 opvallende vondsten gedaan. De boerderijen zijn typisch Germaans/Frankisch, maar de nederzetting ademt van alle kanten Romeinse invloed.
-
Wehl
Wehl
Voorafgaand aan nieuwbouw in het westen van Wehl (locatie Hessenveld) werd in 1995 een terrein van 20.000 m2 onderzocht. Archeologen vonden bewoningsporen van eind 2e eeuw tot eind 4e eeuw.
-
Zeddam
Zeddam
Voorafgaand aan de aanleg van de rondweg ten oosten van Zeddam kwamen archeologen sporen van nederzettingen tegen uit de ijzertijd en Romeinse tijd.
-
Zutphen - Eme
Zutphen - Eme
De Liemers, de Achterhoek en het aangrenzende Salland kende in de Romeinse tijd volop bewoning. Weliswaar niet zo intensief als in het Romeinse gedeelte van Gelderland, maar zeker wel van belang.
-
Zutphen - centrum
Zutphen - centrum
In de vroege middeleeuwen was Zutphen een belangrijke plaats. Nog niet zo lang geleden hebben archeologen ontdekt dat de kiem van het middeleeuwse Zutphen al dateert uit Romeinse tijd.
-
Zutphen - Leesten
Zutphen - Leesten
In de onmiddellijke omgeving van Zutphen liggen een aantal opzienbarende archeologische plekken. Eentje daarvan is het Laaksche Veld, beter bekend onder de naam: Leesten.
-
Doesburg
Doesburg
Vanwege de aanleg van een nieuwe gasleiding is een smalle, lange strook van ca. 6 meter bij 500 ten noordenoosten van Doesburg archeologisch onderzocht. Dat leverde sporen op van een flinke nederzetting uit de midden- en laat-Romeinse tijd.
