Zutphen - centrum
In de vroege middeleeuwen was Zutphen een belangrijke plaats die zelfs enigszins kon wedijveren met Nijmegen. Nog niet zo lang geleden hebben archeologen ontdekt dat de kiem van het middeleeuwse Zutphen al dateert uit Romeinse tijd. Pal ten noorden van de Houtmarkt vonden ze namelijk resten van twee parallel lopende grachten. De grachten waren ca. 5 meter breed en 2 meter diep. In het tussenliggende gebied van 11 meter breedte lag waarschijnlijk een aarden wal. Via koolstofdatering blijkt dat de grachten al zijn aangelegd in de vierde eeuw. Ze snijden het zuidelijke, hoger gelegen deel van het huidige centrum af.
Dwarsdoorsnede door de buitenste gracht uit de Romeinse tijd, onder de kelder van Houtmarkt 63. (Bron: Fermin & Groothedde 2008, 11)
Reconstructie van de Romeinse grachten (1 en 2) en de gracht van de middeleeuwse ringwalburg (3) op de Houtmarkt. In blauw de opgegraven delen. (Bron: Groothedde 2013, 72)
Ook door deze laat-Romeinse grachten doemt een vergelijking met Nijmegen op: in dezelfde eeuw verrees op het Nijmeegse Valkhof een castellum, afgeschermd door twee parallelle grachten. De Zutphense grachten waren weliswaar een stuk smaller dan die van Nijmegen, maar hadden dezelfde typische V-vorm. De meest voor de hand liggende verklaring is dat hier een Frankische hoofdman woonde die zich bij het aanleggen van verdedigingswerken liet inspireren door de Romeinen – waarschijnlijk omdat hij zelf in het Romeinse leger had gediend. De 4e-eeuwse grachten zijn nog eeuwenlang zichtbaar geweest en hebben de vorm van het latere stratenpatroon bepaald.
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Fermin, B. & M. Groothedde, 2008. ‘Oppidum Sutphaniense’. Archeologisch onderzoek naar de oudste defensieve werken van Zutphen, de 13e-eeuwse bebouwing en een 18e-eeuwse afvalput in de kelders van Houtmarkt 63c te Zutphen. Zutphense Archeologische Publicaties 41, Zutphen.
- Groothedde, M., 2013. Een vorstelijke palts in Zutphen? Macht en prestige op en rond het plein ’s-Gravenhof van de Karolingische tijd tot aan de stadsrechtverlening, Zutphense Archeologische Publicaties 77, Zutphen.
- Hendriks, J. & M. Groothedde 2022. ‘Aan de rand van de Merovingische wereld.’ In: D. Verhoeven, M. Gubbels & M. Melenhorst (red.), Verhaal van Gelderland I. Gelderland voordat het Gelderland werd. Amsterdam, 240-301.
Meer Regio Achterhoek en Liemers
-
Angerlo - Boomstamboot
Angerlo - Boomstamboot
In juni 1965 stonden twee schooljongens te kijken bij werkzaamheden voor de aanleg van het gemaal Bevermeer. Een dragline had zojuist een bouwput uitgegraven, waarbij een houten voorwerp tevoorschijn kwam: een boot.
-
Herwen - De Bijland
Herwen - De Bijland
Recreatieplas de Bijland is ontstaan door baggerwerkzaamheden vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw. Daarbij kwamen talrijke Romeinse voorwerpen boven water, zeer waarschijnlijk van een Romeins fort en bijbehorende nederzetting (vicus) en grafveld.
-
Gendringen - Bronzen schaal
Gendringen - Bronzen schaal
In 1839 vonden werklieden tijdens een veenafgraving bij Gendringen een bijzondere bronzen schaal of bekken. De schaal heeft een diameter van 45 cm – zelfs voor Romeinse begrippen erg groot - en valt op door de gaafheid waarmee het uit de grond is gekomen.
-
Duiven - Loowaard
Duiven - Loowaard
In de Loowaard wordt op basis van opgebaggerd materiaal een fort vermoed. De grootschalige ontgravingen in de Loowaard vonden plaats in de jaren '70 van de vorige eeuw, maar opmerkelijk genoeg zijn de meeste vondsten gedaan in Arnhem.
-
Duiven
Duiven
De kern van Duiven ligt op een rivierduin, opgewaaid zand uit de drooggevallen Rijn in de ijstijd. Die hogere ligging maakte de plaats al in de prehistorie aantrekkelijk voor bewoning.
-
Herwen - Hemeling
Herwen - Hemeling
De ontdekking van het tempelcomplex in Herwen-Hemeling in 2021 betekende een regelrechte sensatie. Tijdens de daarop volgende opgraving van het terrein zijn meerdere gebouwen en offerkuilen ontdekt.
-
Spijk
Spijk
De laatste jaren heeft Spijk zich ontwikkeld als een beloftevolle Romeinse vindplaats. Net als in de Loowaard en de Bijland gaat het om opgebaggerde vondsten, afkomstig uit een diepte van 7 tot 14 meter.
-
Zevenaar - Steenheuvel
Zevenaar - Steenheuvel
Tussen Zevenaar en Oud Zevenaar ligt de ‘Steenheuvel’. Deze naam verraadt een hoge ouderdom: vroegere bewoners hadden last van ‘stenige’ kleigrond, veroorzaakt door scherven van aardewerk.
-
Didam
Didam
In Didam zijn bij de aanleg van het bedrijventerrein Kollenburg in 2001 opvallende vondsten gedaan. De boerderijen zijn typisch Germaans/Frankisch, maar de nederzetting ademt van alle kanten Romeinse invloed.
-
Wehl
Wehl
Voorafgaand aan nieuwbouw in het westen van Wehl (locatie Hessenveld) werd in 1995 een terrein van 20.000 m2 onderzocht. Archeologen vonden bewoningsporen van eind 2e eeuw tot eind 4e eeuw.
-
Zeddam
Zeddam
Voorafgaand aan de aanleg van de rondweg ten oosten van Zeddam kwamen archeologen sporen van nederzettingen tegen uit de ijzertijd en Romeinse tijd.
-
Zutphen - Eme
Zutphen - Eme
De Liemers, de Achterhoek en het aangrenzende Salland kende in de Romeinse tijd volop bewoning. Weliswaar niet zo intensief als in het Romeinse gedeelte van Gelderland, maar zeker wel van belang.
-
Zutphen - Leesten
Zutphen - Leesten
In de onmiddellijke omgeving van Zutphen liggen een aantal opzienbarende archeologische plekken. Eentje daarvan is het Laaksche Veld, beter bekend onder de naam: Leesten.
-
Doesburg
Doesburg
Vanwege de aanleg van een nieuwe gasleiding is een smalle, lange strook van ca. 6 meter bij 500 ten noordenoosten van Doesburg archeologisch onderzocht. Dat leverde sporen op van een flinke nederzetting uit de midden- en laat-Romeinse tijd.
