Elst - Grote Molenstraat
In 2005 is pal naast de Grote Molenstraat ten noorden van Elst een Romeinse weg gevonden. In het jaar daarop is de Romeinse weg tijdens wegwerkzaamheden verschillende keren aangesneden. De weg bleek op veel plaatsen sterk verweerd en geërodeerd, maar archeologen konden wel achterhalen dat deze 6 tot 12 meter breed was, verstevigd met een grindpakket met een dikte van 8 tot 60 cm en aan beide kanten begeleid door bermgreppels. Het is een van de weinige archeologisch aangetoonde wegen in Gelderland. Gezien de omvang moet het een belangrijke weg zijn geweest: de snelste landverbinding tussen Nijmegen en de Rijn.
Visualisatie van de Romeinse weg aan de Grote Molenstraat. (RomeinenNU)
Romeins Nederland op de Peutingerkaart, met rechtsboven Noviomagi/Nijmegen. (Valkhofmuseum)
De weg zien we ook ingetekend op de belangrijkste bron uit de Romeinse tijd, de Peutingerkaart. Op die kaart zien we een route langs de Rijn lopen van Keulen via Nijmegen naar de Noordzee. De route staat bekend als de limesweg die alle Rijnforten met elkaar verbindt. Nijmegen ligt echter niet aan de Rijn, maar aan de Waal. Deze ‘omleiding’ was nodig om de grote stad aan te doen, met talloze mogelijkheden voor eten en overnachting. De snelheid van reizen lag uiteraard veel lager dan nu. Onderdak op regelmatige afstanden is dan cruciaal.
Wegenbouw is een bijzondere vorm van Romeinse ingenieurskunst. De Romeinen dachten en werkten weliswaar planmatig, maar bovenal ook heel pragmatisch. Wegen bouwden ze liefst met behulp van ter plekke beschikbare materialen en de breedte en opbouw van de weg was altijd aangepast aan de plaatselijke omstandigheden van het landschap. Droge tracés hoefden geen verharding, terwijl natte bodems juist dwongen tot enorme investeringen met dammen en zware houten constructies. Zelfs bermgreppels komen niet altijd voor, of maar aan één kant. In Elst volstond een verhoging van aarde met een laag grind.
Opbouw Romeinse weg. (Bron onbekend)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Heijden, P. van der, 2016. Grens van het Romeinse Rijk. De Limes in Gelderland. Utrecht
Audio
Meer Regio Over-Betuwe
-
Huissen - Loovelden
Huissen - Loovelden
Op de plek van de huidige wijk Loovelden lagen minimaal twee nederzettingen met eenvoudige boerderijen. Daartussen lag een grafveld met naar schatting 200-300 graven.
-
Elst - Tempel
Elst - Tempel
Onder de Grote Kerk van Elst liggen de indrukwekkende resten van een van de belangrijkste plekken van Romeins Nederland. Op de plek van een (Bataafse) cultusplaats verrees hier halverwege de 1e eeuw een stenen tempel van 11,5 bij 8,5 meter.
-
Lijnden
Lijnden
In 1988 vond een amateurarcheoloog uit Elst in een juist gegraven bermsloot aan de Valburgseweg een bronzen plaatje. Dit plaatje bleek deel uit te maken van een Romeins diploma.
-
Bemmel - Kattenleger
Bemmel - Kattenleger
Bij de aanleg van een greppel langs de Kattenlegerstraat kregen archeologen de kans om bodemonderzoek te doen. Over een lengte van 300 meter brachten ze een hier gelegen grafveld in kaart.
-
Bemmel - Bredelaar
Bemmel - Bredelaar
De Bredelaar is een oude woongrond tussen Elst en Bemmel. Losse vondsten doen vermoeden dat hier al mensen woonden in de midden-bronstijd (1500-1000 BCE).
-
Bemmel - Baalsestraat
Bemmel - Baalsestraat
Voorafgaand aan de doortrekking van de A15 stuitten archeologen in 2018 op een opvallende begraafplaats. Op een atypische plek, midden in de drassige komgrond, kwamen ca. 50 begravingen tevoorschijn.
-
Huissen - Kloosterlaan
Huissen - Kloosterlaan
Het Dominicanenklooster aan de Stadsdam/Kloosterlaan ligt op een historische, strategische locatie aan de toenmalige Rijn. In de middeleeuwen is hier een kasteelheuvel opgeworpen.
-
Ressen
Ressen
Archeoloog Braat vond tijdens WOII de mogelijkheid om in Ressen – met betaling van de eigenaars van de grond – een onderzoek uit te voeren in een aantal kleine campagnes.
-
Arnhem - Meinerswijk
Arnhem - Meinerswijk
Het castellum in de polder Meinerswijk in Arnhem-Zuid is een van de eerste forten die de Romeinen op het grondgebied van Nederland langs de Rijn bouwden.
-
Arnhem - Schuytgraaf
Arnhem - Schuytgraaf
Voorafgaand aan de bouw van Schuytgraaf vonden archeologen twee nederzettingen en twee grafvelden aan de uiterste zuidrand van de wijk. De nederzettingen lagen aan weerszijden van een oude rivierarm die niet meer actief was.
-
Elst - Vicus
Elst - Vicus
Al langer wordt aangenomen dat de grote tempel van Elst niet midden in de weilanden heeft gestaan, maar dat er een soort dorpje omheen lag, een vicus.
-
Elst - Westeraam
Elst - Westeraam
Voorafgaand aan de bouw van de wijk Westeraam zijn archeologen gestoten op de fundamenten van een Romeinse tempel. Dat was een complete verrassing.
-
Elst - Hoge Hof
Elst - Hoge Hof
Dit terrein stond vroeger bekend als Hoge Hof, Hoge Woerd en Aamse Pad. Wandeldominee Otto Heldring vond er tijdens zijn onstuitbare zoektocht naar woerden in 1838 veel tufsteen en scherven van urnen.
-
Elst - Brienenshof
Elst - Brienenshof
Dat Elst in de Romeinse tijd een religieus centrum is geweest, stond sinds de ontdekking van de tempel onder de Grote Kerk al vast. Vondsten en opgravingen in de directe omgeving maken echter duidelijk dat de hele regio tamelijk druk bevolkt was.
-
Valburg
Valburg
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Molenzicht legden archeologen een grafveld bloot van tenminste 27 graven. Het grafveld dateert van eind 1e eeuw tot de eerste helft van de 3e eeuw.
-
Raayen
Raayen
Raayen ligt op een van die typische Betuwse woerden, door Heldring bezocht in 1838. Hier haalden arbeiders bij afgraving van de grond allerlei Romeinse spullen naar boven.
-
Hemmen
Hemmen
Hemmen was de standplaats van dominee Ottho Gerhard Heldring (1804-1876). Heldring maakte zich onsterfelijk door het boek Wandelingen ter opsporing van Bataafsche en Romeinsche Oudheden, Legenden enz.
-
Herveld - Grote Woerd
Herveld - Grote Woerd
Toen Otto Heldring tijdens zijn speurtocht naar oude woongronden in 1838 bij de Grote Woerd in Herveld aankwam, waande hij zich in het paradijs.
-
Herveld - Kleine Woerd
Herveld - Kleine Woerd
Vlakbij de Grote Woerd ontdekte Heldring de 'Kleine Woerd', die hem nog meer in extase bracht: 'Zóó vele scherven van urnen beken ik nooit meer gezien te hebben. Het land was er mede bedekt; zelfs vonden wij een karspoor er mede gedempt.'
-
Zetten
Zetten
Otto Heldring bezocht verschillende heuvels in en rond Zetten. Alleen op de Hooge Hof zijn later opgravingen gedaan. Dat gebeurde in 1937 door W. Braat, in opdracht van het Oudheidkundig Museum in Leiden.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
