Ga naar inhoud

Arnhem - Meinerswijk

Het castellum in de polder Meinerswijk in Arnhem-Zuid is een van de eerste forten die de Romeinen op het grondgebied van Nederland langs de Rijn bouwden. In de loop van de tijd groeide de Rijn uit tot de grens van het Romeinse rijk, de limes. Voor Gelderland is het castellum uniek: dit is het enige fort aan de Rijn waarvan resten op de oorspronkelijke plaats in de bodem zijn teruggevonden. Bij opgravingen in 1979 en 1991/1992 stuitten archeologen op delen van het hoofdkwartier (de principia), een stukje van de ommuring en de westelijke poort.


Een gereconstrueerde ontvangsthal (basilica) van een vergelijkbaar hoofdkwartier in het Duitse Saalburg. (RomeinenNU)


Visualisatie van het hoofdkwartier door middel van schanskorven. (Romeinse Limes Nederland)

De Romeinen kozen deze locatie in Meinerswijk uit vanwege de ligging bij het punt waar de (Oude) IJssel destijds uitmondde in de Rijn. Alle limesforten werden op dit soort strategische plekken gebouwd. De Romeinen legden een eerste versie van het fort aan rond 15 na Chr., waarschijnlijk in het kader van veldtochten tegen de Germanen aan de oostkant van de Rijn. De ligging aan de rivier bood logistieke en militaire voordelen, maar bezorgde de Romeinen ook nogal wat hoofdbrekens. Regelmatig moet het terrein zijn overstroomd. Tijdens verschillende bouwfasen hebben de soldaten het in totaal ruim 2,5 meter opgehoogd. Rond 270 is het fort verlaten.

Het hoofdkwartier, de principia, is het enige gebouw van het fort dat compleet is opgegraven. Hier had de bevelhebber zijn werkplek, bewaarde hij de soldijkas en stonden de veldtekens van de eenheden in een soort heiligdom. Het gebouw had ook een ruime binnenplaats en een grote hal, waar het hele cohort van 500 man kon worden opgesteld voor instructies en toespraken van de bevelhebber. Naast het fort lag een bijbehorende nederzetting, een vicus. Hier woonden handelaars, ambachtslieden en vrouwen van de militairen. Resten van deze vicus liggen waarschijnlijk nog altijd in de Meinerswijkse bodem.


Bouwinscriptie van het 1e Legioen Minerva, dat waarschijnlijk verantwoordelijk was voor de (her)bouw van het fort (Archeologisch Depot Gelderland)

Bronnen en verwijzingen

Literatuur

  • Heijden, P. van der, 2022. Castellum Meinerswijk. Werelderfgoed in de Arnhemse uiterwaarden. Arnhemse Monumentenreeks 38, Utrecht.