Archeologie en actualiteit
Lesmodule - Achtergrondinformatie
De Romeinse tijd van Nederland duurde bij elkaar zo’n vijf eeuwen. Dat is een enorm lange periode. Er is in die tijd natuurlijk van alles gebeurd. We weten niet precies wat, want er is die tijd niet zoveel over Nederland geschreven. Of misschien wel, want de Romeinen brachten ook het schrift naar Nederland. Er zijn zelfs wat teksten over Noord-Nederland en over Germanen. Waarschijnlijk is veel meer over ons land geschreven, maar dat is na tweeduizend jaar niet bewaard gebleven.
Wat we wel weten, komt vooral door wat archeologische vondsten ons kunnen vertellen. Opgravingen laten zien hoe onze voorouders woonden, wat ze deden en wat ze aten. Daarom is de archeologie ook zo belangrijk. Zo kan een archeoloog vaak al van één scherf zeggen waar die vandaan komt. Bijvoorbeeld dat die komt van een amfoor met olijfolie uit Spanje. Of een kruik met dadels uit Griekenland. De technieken worden ook steeds beter. Als je hout onderzoekt, kun je aan de jaarringen precies zien in welk jaar een boom is gekapt. En je kunt met radar tegenwoordig onder de grond kijken zonder te graven.
Deze glasscherf van een Romeinse kom is gevonden in Cuijk. Waarschijnlijk is de kom gemaakt in Venetië (Italië).
Ook vrouwen gingen op reis. Ze reisden bijvoorbeeld mee met hun partner in het Romeinse leger.
Nieuwe technieken worden ook gebruikt bij het bestuderen van botten en kiezen. Op die manier kun je erachter komen waar mensen zijn opgegroeid. Heel vaak blijken ze ergens anders vandaan te komen, tot grote verbazing van de archeologen. Mensen reisden in de Romeinse tijd veel meer dan we tot nu dachten. Of met een modern woord: er was veel migratie. En deze mensen met verschillende afkomst mengden zich blijkbaar heel makkelijk.
Een andere conclusie van het onderzoek is dat geen enkel volk op z’n plek bleef wonen. Na een tijdje, soms na een paar eeuwen, vertrokken mensen naar een andere plek. Dat gebeurde keer op keer, in heel Nederland, ook bij de Friezen bijvoorbeeld. Je kunt dan ook niet spreken over oer-Nederlanders die hier altijd hebben gewoond. De werkelijkheid is veel spannender, zo bewijst de archeologie. De wereld was voortdurend in beweging.
In Nederland is de archeologie nog extra bijzonder vergeleken andere landen. In de natte bodem van Nederland blijven sommige spullen vaak beter bewaard, zoals hout en leren schoenen. Dat is ook een belangrijke reden om de Neder-Germaanse limes op de lijst van Werelderfgoed van unesco te zetten. Op die lijst staan bijvoorbeeld ook de piramiden van Egypte en de Chinese Muur. Maar de limes is anders: je kunt het niet zien, want het ligt onder de grond. Het is een archeologisch monument.
Deze leren linkerschoen is sinds de Romeinse tijd goed bewaard gebleven in de drassige bodem bij Deurne.
Lessuggestie
-
ROMEINSE SCHATTEN UIT NEDERLANDSE BODEM
ROMEINSE SCHATTEN UIT NEDERLANDSE BODEM
Aan de hand van acht bijzondere vondsten ontdekken leerlingen hoe het werk van archeologen bijdraagt aan wat we weten over de Romeinse tijd in Nederland. Ook worden ze uitgedaagd om kritisch na te denken over onze kennis van het verleden.
Lesduur: circa 1 lesuur
Doelgroep: basisonderwijs groep (6)-7-8
Lesaanbod bij het thema - Van aanbieders in heel Nederland
-
De Romeinse Limes - Meer dan Romeins
De Romeinse Limes - Meer dan Romeins
In deze digitale les wordt duidelijk hoe de Romeinse Limes tot stand is gekomen. Ook geeft het een eerste indruk van de Romeinse samenleving als multiculturele samenleving, waarin mensen leefden die uit alle windstreken afkomstig waren.
-
Romeinen in de klas
Romeinen in de klas
Het museum en de Romeinen komen naar jouw school toe. Met een lading vol indrukwekkende replica’s worden de leerlingen ondergedompeld in de Romeinse tijd in Brabant. Ze maken kennis met de goden die toen aanbeden werden.
-
De Romeinen in Noord-Brabant
De Romeinen in Noord-Brabant
Leerlingen gaan zelfstandig aan de slag met échte Romeinse voorwerpen die door de Romeinen in Brabant zijn gebruikt. Aan de hand van voorwerpen en de daarbij behorende werkbladen leren ze over de verschillende aspecten van het leven in de Romeinse tijd.
-
Beleef Het Verleden met Lotte
Beleef Het Verleden met Lotte
De les bestaat uit een filmpje, een lesbrief, docenteninformatie en een beeldbank. In het filmpje beleeft Lotte avonturen in de Romeinse tijd. De lesbrief gaat in op de lesstof die in het filmpje naar voren komt.
-
Museumles De Romeinen
Museumles De Romeinen
Leerlingen maken kennis met de Romeinse tijd, ontdekken hoe de Romeinen leefden en welke invloed dit had op de eerste bewoners van Wijchen en omgeving.
-
Op zoek naar de Romeinen
Op zoek naar de Romeinen
De leerlingen gaan met een educatief medewerker mee op zoek naar de Romeinen. Ze zien zwaarden, munten en sieraden, die archeologen in de grond vonden. Ook kunnen ze soldatenhelmen passen en voelen hoe zwaar een maliënkolder was. Ook mogen de leerlingen z
-
Het verhaal van Coriovallum
Het verhaal van Coriovallum
Aan de hand van diverse opdrachten en vragen gaan je leerlingen op onderzoek in het museum. In het museum maken zij kennis met de verschillende mensen die leefden in en rond Coriovallum en onderzoeken zij bronnen behorende bij deze personages.
-
Leskist Romeinen in de buurt van Houten
Leskist Romeinen in de buurt van Houten
Met deze Romeinse leskist ontdekken leerlingen wat de Romeinen deden in de omgeving van Houten en hoe ze hier leefden.
-
Museumkisten en spreekbeurtkoffers
Museumkisten en spreekbeurtkoffers
Museum Hoge Woerd biedt verschillende museumkisten en spreekbeurtkoffers aan voor het basisonderwijs. Elke museumkist bevat een map met lessuggesties en allerlei materialen. Iedere koffer bevat een map met achtergrondinformatie, foto's en replica's.
-
Ontdekkingstocht DOMunder
Ontdekkingstocht DOMunder
Ga onder het Domplein op zoek naar de verhalen en resten van het Romeinse fort Traiectum vanuit waar Utrecht is ontstaan.
-
Ceuclum, Cuijk in de Romeinse tijd
Ceuclum, Cuijk in de Romeinse tijd
Door middel van een leskist met tal van Romeinse objecten voor in de klas en een bezoek aan Museum Ceuclum, maken leerlingen kennis met de geschiedenis van Cuijk in de Romeinse tijd.
-
Kruip in de huid van een Romein
Kruip in de huid van een Romein
In Huis van Hilde maken leerlingen kennis met het dagelijks leven in Noord-Holland in de Romeinse tijd. Ze worden zich bewust hoe de mensen, Friezen en Romeinen, in deze omgeving leefden.
-
Ontdek het verleden
Ontdek het verleden
Het programma voor het basisonderwijs in Museum Hoge Woerd bestaat uit een concept van 22 modules op verschillende niveaus. Reis mee door de tijd, ontdek het Romeinse schip, verken het castellum en daal af in 3000 jaar geschiedenis.
-
Wonen in een Romeins Marskamp
Wonen in een Romeins Marskamp
Deze les is een introductie over het bezoek van de Romeinen aan Ermelo, de vondsten die gedaan zijn en de locatie waar ze geweest zijn. Er is een minitentoonstelling in de klas en we gaan samen naar het Marskamp op de heide.
-
Archeologie van de Romeinse grens
Archeologie van de Romeinse grens
Een archeoloog komt op bezoek en vertelt wat archeologie is. Hierbij wordt specifiek ingegaan op Romeinen en de Romeinse tijd. Leerlingen gaan vervolgens in groepjes aan de slag met het bekijken en determineren van vondsten.
Verdieping bij het thema
-
Themadossier | Archeologie
Themadossier | Archeologie
Onder onze voeten liggen de resten van een wereldrijk. Wapens, tempels, aardewerk en zelfs hele schepen: de Nederlands bodem is een schatkamer. Al die voorwerpen vertellen het verhaal van de Lage Landen in de Romeinse tijd. In het themadossier Archeologie vind je columns, artikelen en archeologische topstukken!
-
Best Nine in 3D
Best Nine in 3D
Langs de Limes zijn honderden bijzondere archeologische vondsten gedaan. Een keuze uit de mooiste gevonden voorwerpen vind je op deze pagina. Elk object is in 3D te bekijken. Op de 3D-pagina vind je bovendien een uitgebreidere beschrijving van het object.
-
ArcheoHotspots
ArcheoHotspots
ArcheoHotspots zijn plekken waar je zelf kennis kunt maken met archeologie. Je kunt er gratis binnenlopen en meehelpen met archeologisch onderzoek. Vaak kun je er ook aan de slag met Romeins vondstmateriaal.
Tips bij het thema - Filmpjes, boeken, websites, afbeeldingen en meer
-
Collectiezoeker Rijksmuseum van Oudheden
Collectiezoeker Rijksmuseum van Oudheden
In de collectiezoeker van het Rijksmuseum van Oudheden vind je ruim 19.000 voorwerpen uit de Romeinse tijd in Nederland.
-
Topstukken uit het Rijksmuseum van Oudheden
Topstukken uit het Rijksmuseum van Oudheden
Op de website van het Rijksmuseum van Oudheden website vind je hele mooie voorwerpen uit de Romeinse tijd in Nederland.
-
Archeologie van Nederland | Romeinse tijd
Archeologie van Nederland | Romeinse tijd
Op de website van het Rijksmuseum van Oudheden website vind je heel veel pagina’s met informatie over de Romeinse tijd aan de hand van de voorwerpen uit de collectie.
-
Museum Het Pakhuis
Museum Het Pakhuis
De Romeinen waren in Ermelo! Bezoek de tentoonstelling 'Oog in oog met de Romeinen'. Volg een opleiding tot legionair, schuif aan bij een Romeinse kookles en ontdek van alles over de sporen die 5000 soldaten op de hei in Ermelo achterlieten.
-
ArcheoLab Utrecht
ArcheoLab Utrecht
Tijdens een bezoek aan de ArcheoLab in Castellum Hoge Woerd neem je een kijkje in de wereld van de archeologie en de periodes vanaf de prehistorie t/m nu.
-
De vondst in het kasteelbos
De vondst in het kasteelbos
Als Joris in het bos aan het graven is, vindt hij een Romeinse speld. Hij laat de speld aan de meester zien. Samen met de hele klas gaat hij op onderzoek uit. Tot hun verrassing vinden ze de resten van een Romeins fort!
-
Thermenmuseum Heerlen
Thermenmuseum Heerlen
In het Thermenmuseum Heerlen vind je indrukwekkende restanten van een Romeins badhuis (thermen). Vanaf een grote loopbrug kun je de resten bewonderen. Het is het best bewaarde Romeinse (publieke) badgebouw van Nederland.
-
Huis van Hilde
Huis van Hilde
Het Huis van Hilde in Castricum is een archeologiecentrum van de provincie Noord-Holland. In het Huis van Hilde vind je ook tal van archeologische vondsten uit de Romeinse tijd. Neem er zelf eens een kijkje!
-
Museum Hoge Woerd
Museum Hoge Woerd
Reis mee door de tijd, ontdek het Romeinse schip, verken het castellum en daal af in 3000 jaar geschiedenis. In Museum Hoge Woerd in De Meern beleef je het allemaal!
-
Stadsmuseum Woerden
Stadsmuseum Woerden
Vlakbij de plek waar vroeger castellum Laurium lag, staat nu Stadsmuseum Woerden. Het museum heeft een aantal mooie Romeinse vondsten uit Woerden en de omgeving, zoals een bijzondere Romeinse helm en een altaarsteen gewijd aan de zonnegod Helagabalus.
-
Archeologiehuis Zuid-Holland
Archeologiehuis Zuid-Holland
Waarom schreven Romeinse soldaten hun naam op hun spullen? Opzoek naar leuke weetjes en feiten over de Romeinen in Zuid-Holland? Ga dan naar het Archeologiehuis Zuid-Holland!
-
Castellum Fectio bij Waterliniemuseum
Castellum Fectio bij Waterliniemuseum
De Romeinen stichtten hier 2000 jaar geleden al een fort, Castellum Fectio genoemd. Naast het veel later gebouwde waterliniefort, is in het landschap het Romeinse fort weergegeven. Met allerlei leuke details over voorwerpen die hier zijn gevonden!
-
Spreekbeurtkoffer Museum Hoge Woerd
Spreekbeurtkoffer Museum Hoge Woerd
Wist je dat je bij Museum de Hoge Woerd spreekbeurtkoffers kunt lenen? Elke koffer bevat een map met achtergrondinformatie, foto’s en materialen. Er is een spreekbeurtkoffer over archeologie, Romeinen en de Tweede Wereldoorlog.
-
Spreekbeurtkoffer Valkhof Museum
Spreekbeurtkoffer Valkhof Museum
Vertel over de Romeinen met de spreekbeurtkoffer van Museum Het Valkhof! Een koffer vol informatie en voorwerpen over de Romeinen, zoals een film over de Romeinen in Nijmegen en een maquette van een vesting, een heuse leren schoen en een olielampje.
-
Tempel | Kerk Museum Elst
Tempel | Kerk Museum Elst
Onder de vloer van de Grote Kerk in Elst bevinden zich de resten van twee Romeinse tempels uit de eerste eeuw na Christus. De tweede tempel is de grootste in zijn soort ten noorden van de Alpen.