Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel. Men nam daarom lange tijd aan dat hier het van de Peutingerkaart bekende castellum Carvo lag. Maar van een castellum ontbreekt vooralsnog elk spoor. Bovendien blijkt de naam Carvo hoogstwaarschijnlijk geen betrekking te hebben op Kesteren, maar op castellum Carvium in de Bijland.
Maar als er in Kesteren geen castellum lag, wat dan wel? In 1974 vond men in de wijk Prinsenhof een grafveld waar 70 soldaten zijn begraven. Opvallend genoeg kwamen er ook een aantal begraven paarden tevoorschijn. Langs de Nedereindsestraat lag waarschijnlijk een vicus waarin ambachtslieden actief waren. Zo'n vicus verwacht je juist bij een militair kamp, dus het is zeker niet uitgesloten dat hier toch een (kleinere?) militaire versterking heeft gelegen. Een spannende kwestie voor toekomstig onderzoek!
Gereconstrueerde ligging van de limesweg in Kesteren, aan de hand van een schets van Pleyte rond 1900. Bron: RomeinenNU/Google Maps
De helm is tamelijk uniek, want er zijn wereldwijd maar 3 complete exemplaren van dit type gevonden. Collectie Museum Het Valkhof
Kesteren heeft nog meer verrassingen. In 1998 werd tijdens de opgraving bij De Woerd ten zuiden van Kesteren, voorafgaand aan de aanleg van de Betuweroute, een deel van een Bataafse nederzetting blootgelegd. Deze 5 hectare grote nederzetting bleek flink geromaniseerd. De bewoners woonden weliswaar in houten boerderijen, maar gebruikten bijvoorbeeld Romeinse servies. Men vermoedt dat hier paarden werden gefokt voor het Romeinse leger.
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Hessing, W. ‘Paardenfokkers in het grensgebied. De Bataafse nederzetting op De Woerd bij Kesteren’. In: A. Carmiggelt (red.). Opgespoord verleden. Archeologie in de Betuweroute. Abcoude 2001.
- Heijden, P. van der. Grens van het Romeinse rijk. De limes in Gelderland. Utrecht 2016.
Meer Regio Betuwe
-
Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd.
-
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot.
-
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten.
-
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
-
Maurik - Castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs.
-
Culemborg - Caetshage
Het terrein van het voormalige middeleeuwse kasteel Caetshage, waar nu de gelijknamige stadsboerderij staat, is al eeuwenlang bewoond. In de Romeinse tijd lag hier een grafveld.
-
Maurik - Oost
Onderzoek op het Bedrijventerrein Oost in Maurik heeft aangetoond dat hier een grafveld lag uit de 1e en 2e eeuw. Tijdens een eerste onderzoek in 2011/2012 vonden archeologen 56 grafkuilen van crematiegraven.
-
Est - De Steendert
In 1998/1999 vonden vrijwilligers van BATO in het natuurgebied De Steendert bij Est de resten van een Romeinse waterput, bestaande uit een hergebruikte wijnton.
-
Est
Er bestond al lange tijd een vermoeden dat pal ten oosten van Est, langs de Karnheuvelsestraat, een nederzetting uit de ijzertijd en Romeinse tijd moest liggen.
-
Opijnen
Het dorp Opijnen blijkt al een Romeins-Bataafse voorloper te hebben gehad. In 2006 kwamen bij proefsleuven aan de Oude Zandstraat veel grondsporen van greppels en paalgaten van houten gebouwen tevoorschijn.
-
Opijnen - Elzevier
Ten noordoosten van Opijnen, op het perceel ‘Elzevier’, zijn in het verleden uiteenlopende Romeinse vondsten gedaan: bot, aardewerk, een ring, een mantelspeld (fibula), een maalsteen, een slingerkogel, een dakpan en een fragment van een altaar.
-
Waardenburg
In 1992 vond een amateurarcheoloog in een boomgaard bij Waardenburg een bijzondere zilveren armband. De armband is bijna 9 cm in doorsnede en bestaat uit 13 vlakjes met een versiering van ingegraveerde palmtakken.
-
Geldermalsen - Hondsgemet
Geldermalsen-Hondsgemet is een van de weinige plekken Nederland waar de volledige ontwikkeling van een inheemse nederzetting in de Romeinse tijd in kaart is gebracht.
