IJzendoorn - Binnenwaard
Vanaf de jaren ’60 zijn de uiterwaarden van IJzendoorn – bekend als de Binnenwaard – het doelwit geworden van grootschalige ontzandingen. Dat heeft geleid tot een aantal opvallende, losse vondsten. In juni 1966 zag een toevallig langsrijdende fietser tussen een hoop baggerafval een in elkaar gedrukte bronzen ketel, waar reeds gras in groeide. Na zorgvuldig uitdeuken bleek het een Romeinse ketel te zijn. Op eenzelfde wijze kwamen ook een bronzen helmklep boven water, met een mooi reliëf van de god Mars. Een ijzeren paalschoen tenslotte wijst op de aanwezigheid van een houten structuur in het water, wellicht een kade.
Bronzen ketel (Ypey 1967, 89).
Wangklep met afbeelding van Mars (Rijksmuseum van Oudheden).
De hiervoor genoemde wangklep is door het RMO aangekocht in juni 1963 en is gemaakt van bronsblik. Aan de bovenkant ziet men de plek waar de klep met scharnieren aan de helm heeft vastgezeten. Het reliëf toont de god Mars in stoere naaktheid, alleen getooid met zwaard, schild, helm en mantel. Het brons heeft een mooie kleur gekregen door lang verblijf in het water. Het dunne bronsblik zat oorspronkelijk op een laag ijzer, dat geheel is vergaan. De buitenkant was mogelijk nog afgedekt met een laagje witmetaal, dat eveneens is verdwenen.
De paalschoen is gevonden in 1985. Bij de vondst zaten er nog resten van een houten paal in. Zo’n paalschoen gebruikten de Romeinen om aangepunte heipalen te verstevigen, voordat ze in de natte bodem werden geslagen. Dat was een gebruikelijke toepassing bij watergerelateerde bouwwerken zoals kades, havens en bruggen. Zo zijn er ook paalschoenen teruggevonden bij de opgraving van de brug over de Maas bij Cuijk. Of we datzelfde mogen verwachten bij IJzendoorn is twijfelachtig, want één paalschoen maakt nog geen brug. We kunnen beter voorzichtig uitgaan van een kade of aanlegsteiger. Toch ook al heel wat.
Vergelijkbare ijzeren paalschoen in het depot van het Valkhof Museum, herkomst onbekend.
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
-
Ypey, J., 1967. ‘Een bronzen ketel uit de Waal bij IJzendoorn.’ In: Westerheem [XXX], 87-90.
Meer Regio Betuwe
-
Kesteren
Kesteren
Binnen de Neder-Germaanse limes vormt Kesteren een geval apart. Opgravingen laten zien dat hier in de Romeinse tijd volop activiteit is geweest, zowel militair als civiel.
-
Tiel-Passewaaij
Tiel-Passewaaij
De opgraving voorafgaand aan de nieuwbouwwijk Passewaaij in Tiel heeft een schat aan kennis opgeleverd over de ontwikkeling van een plattelandsnederzetting in de Romeinse tijd.
-
Culemborg Voorkoop
Culemborg Voorkoop
Voorafgaand aan de aanleg van de wijk Voorkoop hebben archeologen in 1971 een veldkartering uitgevoerd. Daarbij zijn veel Romeinse vondsten gedaan, zoals aardewerk (zowel handgevormd als terra sigillata), glaswerk en een maalsteen.
-
Maurik – De Woerd
Maurik – De Woerd
Jan Hendrik Holwerda groef tussen Rijswijk en Maurik met behulp van plaatselijke arbeiders een ‘Bataafsche nederzetting’ op. Hij legde daarbij een groot aantal sporen van gebouwen, greppels en ‘palissaden’ bloot.
-
Geldermalsen centrum
Geldermalsen centrum
Bij zandafgravingen op het landgoed Bottesteyn, begin 20e eeuw, kwamen tal van Romeinse voorwerpen tevoorschijn.
-
Hien
Hien
Even ten oosten van Dodewaard, in het gehucht Hien, heeft de Historische Kring Kesteren en Omstreken zich in 1976 ontfermd over een zojuist gerooide boomgaard.
-
Maurik - Castellum
Maurik - Castellum
Tijdens zandwinning in een oude Rijnarm bij Maurik in 1972 zijn talloze Romeinse vondsten gedaan. Vrijwel zonder uitzondering komen ze uit baggerstort en zijn ze veiliggesteld door plaatselijke amateurs.
-
Culemborg - Caetshage
Culemborg - Caetshage
Het terrein van het voormalige middeleeuwse kasteel Caetshage, waar nu de gelijknamige stadsboerderij staat, is al eeuwenlang bewoond. In de Romeinse tijd lag hier een grafveld.
-
Maurik - Oost
Maurik - Oost
Onderzoek op het Bedrijventerrein Oost in Maurik heeft aangetoond dat hier een grafveld lag uit de 1e en 2e eeuw. Tijdens een eerste onderzoek in 2011/2012 vonden archeologen 56 grafkuilen van crematiegraven.
-
Est - De Steendert
Est - De Steendert
In 1998/1999 vonden vrijwilligers van BATO in het natuurgebied De Steendert bij Est de resten van een Romeinse waterput, bestaande uit een hergebruikte wijnton.
-
Est
Est
Er bestond al lange tijd een vermoeden dat pal ten oosten van Est, langs de Karnheuvelsestraat, een nederzetting uit de ijzertijd en Romeinse tijd moest liggen.
-
Opijnen
Opijnen
Het dorp Opijnen blijkt al een Romeins-Bataafse voorloper te hebben gehad. In 2006 kwamen bij proefsleuven aan de Oude Zandstraat veel grondsporen van greppels en paalgaten van houten gebouwen tevoorschijn.
-
Opijnen - Elzevier
Opijnen - Elzevier
Ten noordoosten van Opijnen, op het perceel ‘Elzevier’, zijn in het verleden uiteenlopende Romeinse vondsten gedaan: bot, aardewerk, een ring, een mantelspeld (fibula), een maalsteen, een slingerkogel, een dakpan en een fragment van een altaar.
-
Waardenburg
Waardenburg
In 1992 vond een amateurarcheoloog in een boomgaard bij Waardenburg een bijzondere zilveren armband. De armband is bijna 9 cm in doorsnede en bestaat uit 13 vlakjes met een versiering van ingegraveerde palmtakken.
-
Geldermalsen - Hondsgemet
Geldermalsen - Hondsgemet
Geldermalsen-Hondsgemet is een van de weinige plekken Nederland waar de volledige ontwikkeling van een inheemse nederzetting in de Romeinse tijd in kaart is gebracht.
