Millingen aan de Rijn - Kerk
Eeuwenlang zat er een Romeinse altaarsteen ingemetseld in de kerk van Millingen aan de Rijn. Reeds de Gelderse oudheidkundigen Gisbert Cuper (1644-1716) en Johannes Smetius (1637-1704) maakten er melding van. In 1837 verkocht de toenmalige Millingse pastoor de steen aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Uit de tekst blijkt dat het altaar is opgericht door Mucronia Marcia ter ere van haar overleden dochter Rufia Materna. Lange tijd dachten wetenschappers op basis van de tekst dat Rufia een Germaanse priesteres was. Zo kreeg Rufia Materna enige internationale bekendheid als religieus schakelpunt in het schemergebied tussen verschillen culturen.
De originele altaarsteen van Mucrona Marcia.
(Rijksmuseum van Oudheden)
De Millingse middenstand liet in 2008 een replica maken van de altaarsteen. Zo keerde de steen alsnog weer terug in Millingen. (RomeinenNU)
Onlangs is de tekst opnieuw tegen het licht gehouden. De nieuwe, verbeterde interpretatie luidt: ‘Aan (Bona) Dea Domina. (Ter herinnering) aan Rufia Materna heeft Mucronia Marcia een altaar en een heilig woud (lucus) gewijd, waar zij een jaarlijks offer heeft ingesteld op 17 juli en op de verjaardag van haar dochter Materna op 7 oktober en tijdens de Parentalia op 21 februari voor vader en zoon Rufius Similis en voor haar dochter Materna.' Geen Germaanse priesteres dus. De inscriptie vormt de bittere, persoonlijke getuigenis van een familiedrama: Mucronia Marcia heeft zojuist haar dochter verloren, terwijl haar man en zoon al eerder zijn overleden.
Mucronia Marcia hoorde tot de toplaag van de toenmalige samenleving: ze had het Romeins burgerrecht, schreef in het Latijn en had genoeg geld om een fonds in te stellen om haar overleden gezinsleden te eren. Vergeleken met andere samenlevingen in de oudheid waren Romeinse vrouwen relatief onafhankelijk, zeker op financieel vlak. Mucronia was waarschijnlijk van inheemse oorsprong, haar man Rufius Similis zou een veteraan uit het Romeinse leger kunnen zijn geweest. Aangenomen dat de altaarsteen ook echt uit Millingen komt, moet de familie Similis hier ook ergens hebben gewoond, in een luxe villa. Maar die is nog niet gevonden.
In de omgeving van de kerk werd ook een munt gevonden van Justinianus, keizer van 527-565. (Rijksmuseum van Oudheden)
Bronnen en verwijzingen
Literatuur
- Spann, W., 1968. Bodemvondsten van Voorromeinse, Romeinse en Frankische oorsprong uit de gemeente Millingen aan de Rijn. Scriptie KUN, Nijmegen.
- Spann, W., 1997. ‘"Opvallend of zelfs uniek" - De oudste archeologische ontdekking uit Millingen aan de Rijn.’ In: Millings Jaarboek 1997, 13-22.
- Heijden, P. van der, 2022a. ‘Gelderland in de Romeinse tijd.’ In: D. Verhoeven, M. Gubbels & M. Melenhorst (red.), Verhaal van Gelderland I. Gelderland voordat het Gelderland werd. Amsterdam, 138-239.
Meer Rijk van Nijmegen
-
Berg en Dal - Holdeurn
Berg en Dal - Holdeurn
Om aan de enorme behoefte aan baksteen te voldoen, bouwden de Romeinen grote steenovens, zoals hier op de Holdeurn. Voor de bouw van de ovens en het bakken van de stenen werden militairen ingezet van de nabijgelegen legioenplaats in Nijmegen.
-
Overasselt - Villa
Overasselt - Villa
In het begin van de 20e eeuw vond een boer bij het rooien van zijn bos enig Romeins muurwerk en bouwpuin. In 1930 volgde een kleine opgraving door het RMO. Men ontdekte de sporen van drie gebouwen.
-
Millingen aan de Rijn - Lange Paal
Millingen aan de Rijn - Lange Paal
In de eerste helft van de 19e eeuw had Millingen te kampen met aanhoudende wateroverlast, waarop men besloot om de Rijndijk te verhogen en te verzwaren. In de zomer van 1846 kwamen er bij de werkzaamheden allemaal Romeinse spullen tevoorschijn.
-
Millingen aan de Rijn - Eversberg
Millingen aan de Rijn - Eversberg
De Eversberg vormt al jarenlang een mysterie. In vroeger tijden werd verteld dat het hier spookte. Regelmatig kwamen er oudheden boven de grond. In 1885 besloot het Museum van Oudheden uit Leiden om er een kleine opgraving te doen.
-
Millingen aan de Rijn - Zeelandsestraat
Millingen aan de Rijn - Zeelandsestraat
De meeste en mooiste Millingse vondsten stammen uit de oudheidkundige collectie van de familie Arntz. Deze familie kreeg rond 1890 boerderij Vruchtenoord in bezit. De familie legde een fraaie collectie Romeinse voorwerpen aan.
-
Beek - De Geest
Beek - De Geest
Het totale aanbod van de Romeinse vindplaatsen in Gelderland wordt momenteel uitgewerkt. De informatie over deze Romeinse vindplaats wordt in de komende periode toegevoegd.
-
Groesbeek - Klein Amerika
Groesbeek - Klein Amerika
Het totale aanbod van de Romeinse vindplaatsen in Gelderland wordt momenteel uitgewerkt. De informatie over deze Romeinse vindplaats wordt in de komende periode toegevoegd.
-
Groesbeek - Hüsenhoff
Groesbeek - Hüsenhoff
Het totale aanbod van de Romeinse vindplaatsen in Gelderland wordt momenteel uitgewerkt. De informatie over deze Romeinse vindplaats wordt in de komende periode toegevoegd.
-
Groesbeek - Spoorlaan
Groesbeek - Spoorlaan
Het totale aanbod van de Romeinse vindplaatsen in Gelderland wordt momenteel uitgewerkt. De informatie over deze Romeinse vindplaats wordt in de komende periode toegevoegd.
-
Malden - Heumensoord
Malden - Heumensoord
Het totale aanbod van de Romeinse vindplaatsen in Gelderland wordt momenteel uitgewerkt. De informatie over deze Romeinse vindplaats wordt in de komende periode toegevoegd.
Wat kan ik doen in de buurt?
-
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
De Bastei Centrum voor natuur en cultuurhistorie
Waalkade 83
6511 XR Nijmegen
