Romeinse Limes
Lesmodule - Achtergrondinformatie
De Romeinen kwamen oorspronkelijk uit Rome. De keizers waren er de baas en die wilden heel veel land in hun bezit hebben. Hiervoor stuurden ze militairen vanuit Rome alle kanten op. Zo kwamen de Romeinen ook terecht in het gebied waar tegenwoordig Nederland en Duitsland liggen.
Het Romeinse Rijk was enorm groot. Als je het vergelijkt met nu, lag het op het grondgebied van zo’n 45 verschillende landen. De grens om het hele rijk was heel lang, meer dan 5.000 kilometer. Hij liep van Marokko via Syrië en Turkije naar Engeland. Die grens noemen we de Limes (spreek uit als lie-mes).
Grens van het Romeinse Rijk tijdens de hoogtijdagen.
Impressie van Romeins fort Nigrum Pullum, gevonden in Zuid-Holland.
De Romeinen hebben niet heel Noord-Europa veroverd. In het noorden woonden Germanen en die waren lastig te verslaan. Zo bleven de Romeinen steken bij een rivier in het midden van ons land, de Rijn. Deze rivier werd de grens van het Romeinse Rijk in het noorden. Die loopt dwars door Nederland en door een stukje van Duitsland. We noemen dit stuk van de grens de Neder-Germaanse Limes omdat hier in de Romeinse tijd de provincie Neder-Germanië lag.
Om de Limes te bewaken, bouwden de Romeinen forten en wachttorens langs de Rijn. Het belangrijkste fort, voor een heel legioen van 5.000 man, lag in Nijmegen. Ook in Valkenburg (ZH) is pas geleden zo’n legioenfort ontdekt. Daarnaast lagen er langs de Rijn kleinere forten, waar eenheden van 500 militairen in konden. Vaak kwamen die soldaten van heel ver: uit Engeland, Spanje, Bulgarije en zelfs uit Noord-Afrika.
Naast elk fort lag een kampdorp of vicus. Hier woonden handelaars die spullen verkochten aan de soldaten, en ook ambachtslieden die ijzer konden smeden en schoenen maakten van leer. De meeste kampdorpen hadden ook een badgebouw. En als de soldaten van het fort naar een kroeg wilden, kon dat ook in de vicus.
Tussen de forten legden de Romeinen een weg aan. Ook zorgden de Romeinen dat je goed kon varen over de Rijn. Ze groeven kanalen en legden kades en havens aan. Dat hoort ook allemaal bij de Limes.
De grens was niet potdicht afgesloten, dat kon ook helemaal niet. De Romeinen waren niet zo bang dat de Germanen plotseling zouden binnenvallen. Wel wilden ze alles in de gaten houden en heel graag aan iedereen laten zien wie in hun gebied de baas was. De Limes was een grens, maar ook een zone van uitwisseling met volkeren buiten het Romeinse Rijk. Zo profiteerde iedereen van de handel.
Romeinse wachttoren tussen de Rijn en de weg.
Lessuggestie
-
Ontwerp een excursie naar de Limes!
Ontwerp een excursie naar de Limes!
Door een excursie naar een plaats in de buurt van de Romeinse Limes te ontwerpen, ontdekken leerlingen wat er tegenwoordig nog van de Romeinse tijd en de Limes te zien is en wat je kunt bezoeken. Door onderzoek te doen krijgen ze inzicht in de betekenis van deze plaats in de Romeinse tijd.
Lesduur: circa 2 lesuren
Doelgroep: basisonderwijs groep 7-8
Lesaanbod bij het thema - Van aanbieders in heel Nederland
-
De Romeinse Limes - Meer dan Romeins
De Romeinse Limes - Meer dan Romeins
In deze digitale les wordt duidelijk hoe de Romeinse Limes tot stand is gekomen. Ook geeft het een eerste indruk van de Romeinse samenleving als multiculturele samenleving, waarin mensen leefden die uit alle windstreken afkomstig waren.
-
Ontdek het verleden
Ontdek het verleden
Het programma voor het basisonderwijs in Museum Hoge Woerd bestaat uit een concept van 22 modules op verschillende niveaus. Reis mee door de tijd, ontdek het Romeinse schip, verken het castellum en daal af in 3000 jaar geschiedenis.
-
Legend of Lucius
Legend of Lucius
'Legend of Lucius’ speelt zich af in Romeins Woerden. Lucius vertelt dat een van zijn voorouders ten onrechte is beschuldigd van een misdrijf. Door tijdens de (digitale) speurtocht het misdrijf op te lossen, kan de dader worden gevonden.
-
Sporentochten in Museum Hoge Woerd
Sporentochten in Museum Hoge Woerd
Museum Hoge Woerd biedt een gevarieerd aanbod van Romeinse activiteiten aan voor de brugklas van het voortgezet onderwijs. De museumactiviteiten worden aangeboden op twee verschillende niveaus.
-
Ontdek de geheimen van castellum Fectio
Ontdek de geheimen van castellum Fectio
In het educatieve programma 'Ontdek de geheimen van castellum Fectio' ontdekken leerlingen van alles over het dagelijks leven van de Romeinen op castellum Fectio.
-
Interactieve rondleiding Romeinen
Interactieve rondleiding Romeinen
Zo’n tweeduizend jaar geleden vormde de Rijn de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Tijdens deze interactieve rondleiding ontdekken leerlingen meer over het leven langs de grensrivier in die tijd, maar ook op andere plekken in dat enorme rijk.
-
Romeinen - Museumles
Romeinen - Museumles
Tijdens deze museumles worden de leerlingen gerekruteerd door de Romeinen. Ze gaan als verkenners van het Romeinse leger op pad om te ontdekken hoe Nederland er in de Romeinse tijd uit zag.
-
Romeins Vechten
Romeins Vechten
In het educatieve programma Romeins Vechten leren leerlingen van alles over het leven van de Romeinen op castellum Fectio. Op het kruispunt van de limes en de Nieuwe Hollandse Waterlinie, komt de geschiedenis hier tot leven.
Verdieping bij het thema
-
Romeinse Limes in Nederland
Romeinse Limes in Nederland
Dwars door ons land loopt de Limes, de grens van het Romeinse Rijk. Langs deze grens bouwden de Romeinen forten en wachttorens. Samen vormen deze resten het grootste archeologische monument van Nederland, dat in juli 2021 de status van UNESCO Werelderfgoed kreeg.
-
Nederland in de Romeinse tijd
Nederland in de Romeinse tijd
Van ruwweg 50 voor Chr. tot 450 na Chr. maakten onze streken onderdeel uit van het Romeinse Rijk. De aanwezigheid van de Romeinen brengt culturele en sociale veranderingen in het Nederlandse gebied. Wat is de invloed van de Romeinse aanwezigheid en de rol van het gebied dat nu Nederland is?
-
Lesmateriaal over Werelderfgoed
Lesmateriaal over Werelderfgoed
Stichting Werelderfgoed Nederland heeft een aantal educatiemiddelen ontwikkeld over het Werelderfgoed in Nederland waarvan de Neder-Germaanse Limes sinds 2021 ook onderdeel uitmaakt.
-
Werelderfgoed en de Romeinse Limes
Werelderfgoed en de Romeinse Limes
Het Nederlandse gedeelte van de Romeinse Limes staat sinds juli 2021 op de Werelderfgoedlijst.. Waarom is het zo belangrijk dat ook het Nederlandse gedeelte van de Romeinse limes het UNESCO-keurmerk heeft gekregen? En wat betekent dit voor Nederland?
-
De Limes op de kaart
De Limes op de kaart
De Neder-Germaanse Limes loopt dwars door Nederland, van Katwijk aan Zee tot de grens bij Tolkamer. Daarna vervolgt hij zijn weg Duitsland in. Er zijn verschillende kaarten beschikbaar om kennis te maken met de Limes en de belangrijke plaatsen in de buurt.
-
De Romeinse Limes in Nederland
De Romeinse Limes in Nederland
Deze publicatie biedt een antwoord op de vraag: wat is die Limes nu eigenlijk? Dat gebeurt aan de hand van onderwerpen als forten, wegen, de vicus, steden, het legioen, godsdienst, rivieren en kanalen.
Tips bij het thema - Filmpjes, boeken, websites, afbeeldingen en meer
-
Topstukken uit het Rijksmuseum van Oudheden
Topstukken uit het Rijksmuseum van Oudheden
Op de website van het Rijksmuseum van Oudheden website vind je hele mooie voorwerpen uit de Romeinse tijd in Nederland.
-
Collectiezoeker Rijksmuseum van Oudheden
Collectiezoeker Rijksmuseum van Oudheden
In de collectiezoeker van het Rijksmuseum van Oudheden vind je ruim 19.000 voorwerpen uit de Romeinse tijd in Nederland.
-
Archeologie van Nederland | Romeinse tijd
Archeologie van Nederland | Romeinse tijd
Op de website van het Rijksmuseum van Oudheden website vind je heel veel pagina’s met informatie over de Romeinse tijd aan de hand van de voorwerpen uit de collectie.
-
Uitrusting van een Romeinse soldaat
Uitrusting van een Romeinse soldaat
Placidus, een Romeinse soldaat gelegerd aan de limes, laat in dit filmpje zien wat een soldaat bij zich draagt aan uitrusting, wapens en persoonlijke bezittingen.
-
Klokhuis Romeinse Limes
Klokhuis Romeinse Limes
In de serie Het Klokhuis maakt geschiedenis wordt de geschiedenis van Nederland verteld. Klokhuis dook ook al in 2014 in de geschiedenis van de Romeinse Limes.
-
Best nine in 3D
Best nine in 3D
Langs de Limes zijn honderden bijzondere archeologische vondsten gedaan. Een keuze uit de mooiste gevonden voorwerpen vind je op deze pagina. Elk object is in 3D te bekijken. Op de 3D-pagina vind je bovendien een uitgebreidere beschrijving van het object.
-
Rijksmuseum van Oudheden
Rijksmuseum van Oudheden
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, kun je allerlei schatten uit de Romeinse tijd bewonderen. Kom ze zelf bekijken en leer zo meer over de Romeinen en de Romeinse tijd!
-
Vensterplaat Romeinse Limes
Vensterplaat Romeinse Limes
Ga op ontdekkingstocht met de vensterplaat over de Romeinse Limes van entoen.nu. Een leuke, interactieve ontdekplaat, die vol staat met filmpjes, afbeeldingen, foto’s en andere interessante informatie.
-
Museumpark Orientalis
Museumpark Orientalis
Bijna nergens anders kun je het dagelijks leven van de Romeinen zo goed zien en beleven als in Museumpark Orientalis. In de Romeinse stadsstraat is een herberg, schoollokaal en een compleet huis. Er is altijd wel iets te beleven!
-
Museum Het Valkhof
Museum Het Valkhof
Nijmegen is de oudste Romeinse plaats in Nederland. Logisch dus dat hier veel Romeinse spullen zijn opgegraven en teruggevonden, zoals een ruiterhelm en allerlei sieraden. Al deze schatten kun je bewonderen in Museum het Valkhof.
-
Psammos - De Romeinen
Psammos - De Romeinen
Ben je op zoek naar eenvoudige en begrijpelijke teksten over de Romeinen in Nederland? Dan ben je op de website Psammos aan het goede adres. Hier vind je korte en duidelijke informatie over de geschiedenis van de Romeinse tijd in Nederland.
-
Romeinen.info
Romeinen.info
Op de website van Romeinen.info vind je bij Jeugd allerlei leuke en interessante informatie over de geschiedenis van de Romeinen en de Romeinse tijd in Nederland. Handig voor je werkstuk bijvoorbeeld!
-
Liemers Museum
Liemers Museum
Het volledig vernieuwde museum vertelt het verhaal van de inwoners van de Liemers uit het verleden, het heden en de toekomst. De Romeinse legers hebben hier talrijke sporen achtergelaten, zoals een beeldje van godin Minerva, zwaarden en een altaarsteen.
-
Katwijks Museum
Katwijks Museum
In het Katwijks Museum kun je een kopie zien van de Peutingerkaart uit de zeventiende eeuw. Heel bijzonder, want de kaart geeft een goed beeld van de Romeinse wereld, ten tijde van keizer Augustus.
-
Tempel | Kerk Museum Elst
Tempel | Kerk Museum Elst
Onder de vloer van de Grote Kerk in Elst bevinden zich de resten van twee Romeinse tempels uit de eerste eeuw na Christus. De tweede tempel is de grootste in zijn soort ten noorden van de Alpen.