Column | "Ik sterf alleen in het keizerlijke purper!"
Door Daniëlle Slootjes - Toen keizer Justin stierf in Constantinopel in het jaar 527, werd hij opgevolgd door zijn neef Justinianus (527-565). Samen met zijn vrouw Theodora vormde de nieuwe keizer een dream team dat het Byzantijnse rijk door moeilijke periodes zou loodsen.
Purperen promotie
De geschiedenisboeken roemen keizer Justinianus vanwege zijn poging om het grootse Rome, de voormalige hoofdstad van het Romeinse rijk die in handen was gevallen van de Ostrogothen, weer terug krijgen in zijn rijk. Ook wordt het befaamde Corpus Iuris Civilis altijd in één adem met Justinianus genoemd. Er was door de eeuwen een wirwar van wetten ontstaan en niemand wist meer precies welke nu te volgen, dus Justinianus liet orde aanbrengen in de wettelijke chaos.
Toch verdient ook Theodora veel lof voor het werk dat haar man als keizer kon uitvoeren. Ze had een onwaarschijnlijke promotie doorgemaakt toen ze met Justinianus huwde. Boosaardige tongen beweerden dat ze in de prostitutie had gezeten, iets wat voor ons niet te bewijzen valt, maar het lijkt wel te kloppen dat ze als danseres had gewerkt. Justinianus mocht niet zonder meer met haar trouwen, omdat hij uit een veel hogere sociale klasse kwam, maar hij moest via zijn oom, de keizer Justin, de wet laten veranderen zodat hij haar alsnog tot zijn wettelijke vrouw kon nemen.
Stevig aan zijn zijde
Theodora ontpopte zich tot een machtige keizerin die zich graag met veel staatszaken bemoeide, ongetwijfeld tot ongenoegen van andere mannen die aan het keizerlijke hof invloed wilden uitoefenen op de keizer. Justinianus lijkt dol op zijn vrouw te zijn geweest en stond toe dat zij in allerlei zaken met hem mee dacht. De hofhistoricus Procopius lijkt zelfs te impliceren dat Justinianus het behoud van zijn troon aan haar had te danken.
In de beginperiode van zijn regering, in het jaar 532, had de zogenaamde ‘Nika’-opstand tot de ondergang van de keizer kunnen leiden. Tijdens de paardenraces in de Hippodrome, waar Justinianus ook was komen kijken, bleek dat het publiek ontevreden was geraakt over de manier waarop de keizer mensen had bestraft vanwege eerdere rellen. Er brak een nieuwe opstand uit, het paleis raakte omsingeld en het keizerlijke paar moest voor hun leven vrezen. Procopius beschrijft de discussie tussen de keizer en zijn vrouw over de te varen koers. Justinianus was bang en overwoog te vluchten. Theodora kon haar oren niet geloven. Vluchten? Nooit! Zij was immers niet zover in haar leven gekomen om er nu als een dief in de nacht vandoor te gaan. Zij wilde doorvechten tot het einde, en als ze daarbij zou sterven, dan zou ze in ieder geval als keizerin in haar purperen gewaden sterven!
Justinianus liet zich overtuigen en gaf zijn generaals opdracht een einde te maken aan de rellen. Dat ging met veel geweld gepaard, want zo vertelt Procopuius, uiteindelijk lieten meer dan 30.000 mensen het leven. Justinianus’ keizerschap was gered en hij zou nog ruim 30 jaar regeren. Theodora zou daarbij niet van zijn zijde wijken. Wat zou er gebeurd zijn als Theodora niet zo kordaat was geweest en mee op de vlucht was gegaan?
Afbeeldingen:
Boven: Keizerin Theoroda op een mozaiek in de San Vitale in Ravenna.
Onder: Sarah Bernhardt als keizerin Theodora in het gelijknamige toneelstuk van Sardou uit 1884.