Oude botten, nieuwe verhalen

Regelmatig treffen archeologen skeletresten aan tijdens opgravingen. Dankzij de unieke bodemgesteldheid in Zuid-Holland is veel van dit materiaal in goede conditie bewaard gebleven. Modern onderzoek werpt nieuw licht op deze archeologische vondsten. In de tentoonstelling worden skeletvondsten getoond en kom je meer te weten over de nieuwe verhalen bij deze oude botten.

De onverbrande skeletten van volwassenen hebben meer opvallende kenmerken. Veel van deze doden zijn heel slordig begraven, zoals deze jongen van ongeveer 15 jaar. Aan hun botten en tanden is te zien dat ze zware lichamelijke arbeid hadden verricht. Archeologen hebben daarom steeds gedacht dat het buitenstaanders waren. Vreemdelingen, vijanden, slaven, lijders aan een ernstige ziekte – of misschien een combinatie hiervan.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw werd een groot grafveld uit de Romeinse tijd blootgelegd in Valkenburg (gemeente Katwijk). Het menselijk botmateriaal uit deze opgraving wordt momenteel opnieuw onderzocht met de modernste onderzoeksmethoden. Foto Archeologiehuis Zuid-Holland

Steeds nauwkeuriger beeld

Uit goed bewaard botmateriaal kunnen deskundigen veel afleiden: uiterlijke kenmerken geven inzicht in geslacht, leeftijd en bepaalde ziekten en afwijkingen. Maar tegenwoordig kan er nog meer dankzij osteoarcheologisch onderzoek. In moderne onderzoekslaboratoria worden de elementen waaruit botmateriaal is opgebouwd nader bekeken. Isotopen kunnen bijvoorbeeld vertellen waar iemand is opgegroeid en welke voedselbronnen het dieet bepaalden. DNA-analyse vertelt ons meer over verwantschap, maar ook over uiterlijke kenmerken, zoals de kleur van de huid en de ogen. Op basis van dit modern wetenschappelijk onderzoek, dat zich in de afgelopen jaren in hoog tempo heeft ontwikkeld, kunnen we het verleden steeds nauwkeuriger reconstrueren.

Uniek: het Romeins grafveld van Valkenburg

De tentoonstelling schenkt bijzondere aandacht aan het Romeins grafveld van Valkenburg, dat tussen 1985 en 1988 werd opgegraven. Het grafveld is vanwege zijn omvang, maar ook vanwege de wijze van begraven, uniek in Nederland. Hoewel het in de Romeinse tijd gebruikelijk was om de overledenen te cremeren, zijn hier grote aantallen gewone begravingen van volwassenen en (zeer) jonge kinderen aangetroffen. Onderzoekers stonden voor een raadsel: wie waren deze mensen, hoe kwamen zij om het leven en wanneer zijn zij begraven? Op dit moment maakt het grafveld van Valkenburg onderdeel uit van een grootschalig osteoarcheologisch onderzoek dat wordt uitgevoerd in het kader van het NWO-onderzoeksproject ‘Constructing the Limes’. De resultaten van dit onderzoek zullen via de tentoonstelling worden ontsloten, naar verwachting in het najaar van 2021.

Op het grafveld Valkenburg-Marktveld troffen archeologen ruim 100 skeletten van baby’s en jonge kinderen aan. Deze lijken met veel meer zorg begraven te zijn dan veel van de volwassenen. Dit kind heeft een beker en een schaaltje meegekregen in het graf. Uit osteoarcheologisch onderzoek blijkt dat de babyskeletten veel lood bevatten. Waarschijnlijk kregen de kinderen dit mee met de melk van hun moeders, die waarschijnlijk zure drank uit loden vaten hadden gedronken. Misschien zijn de kinderen aan loodvergiftiging gestorven. Foto: Archeologiehuis Zuid-Holland.

Over het Archeologiehuis Zuid-Holland

Archeologische vondsten die in Zuid-Holland worden gedaan zijn eigendom van de provincie of de betreffende gemeente met eigen archeologiedepot. In het Archeologiehuis Zuid-Holland, gelegen bij de entree van themapark Archeon, zijn topvondsten uit Zuid-Holland samengebracht voor het publiek. Met maquettes, reconstructies en digitale presentaties wordt het verhaal bij de objecten verteld.

Op de eerste verdieping van het Archeologiehuis realiseert de provincie Zuid-Holland tijdelijke tentoonstellingen over uiteenlopende thema’s uit de Zuid-Hollandse archeologie. Erfgoedhuis Zuid-Holland coördineert de totstandkoming van deze tentoonstellingen. Naast vondsten uit het Provinciaal Archeologisch Depot van Zuid-Holland zijn er in deze tentoonstelling bruiklenen opgenomen van de gemeenten Vlaardingen, Den Haag, Rijswijk en Delft. Bekijk de promotiefilm die bij deze tentoonstelling is gemaakt.

Waar: Archeologiehuis Zuid-Holland

Adres: Archeonlaan 1

Plaats: Alphen aan den Rijn