Ga naar inhoud

Internationaal | Een Brits Limesfort

| Wouter Hinrichs

Chesters Roman Fort vanuit de lucht © English Heritage

Vorige week had ik het over het Castellum Carvium in de Bijland. Dit fort diende ter bescherming van een deel van de Neder-Germaanse Limes in Germania Inferior, de Romeinse provincie waar Nederland toentertijd deels onder viel. Germania Inferior was misschien op het vaste land van Europa de meest noordwestelijke provincie, maar er was een ander gebied dat nog westelijker lag: Britannia!

De meest Noordwestelijke grenzen van het Romeinse rijk vinden we in Noord-Engeland en Zuid-Schotland. In tegenstelling tot de redelijk ‘open’ grens die wij hier in Nederland kenden, lieten de Romeinse Keizers Hadrianus en later Antoninus Pius in hun regeerperiodes grote muren bouwen die het zuidelijke deel van het Britse eiland compleet afscheidde van het noordelijke deel. Deze muren staan bekend als Hadrian’s Wall, de muur van Hadrianus, en Antonine Wall, de muur van Antoninus Pius.

Hadrian’s Wall was de eerste verdedigingsmuur die het Romeinse Rijk op grote afstanden liet bouwen. De functie van de verdedigingsmuur was het tegenhouden van stammen die het Romeinse deel van het Britse eiland wilden binnen vallen, zoals de Picten. Eveneens was de muur een teken van Romeinse macht, kracht en innovatie! Keizer Hadrianus bezocht Britannia in 122 na Christus in een van zijn vele tournées door het Romeinse Rijk. In datzelfde jaar gaf hij opdracht tot het bouwen van de bijna 120 kilometer lange muur, die dwars over het eiland zou worden aangelegd. De muur begon bij Tyne (vlak bij de Britse oostkust) en eindigde bij Solway (aan de Ierse zee in het westen). In tegenstelling tot Nederland is in het Verenigd Koninkrijk fysiek en zichtbaar veel terug te vinden van de Romeinse aanwezigheid in het gebied. Grote delen van Hadrian’s Wall met de bijbehorende forten zijn tot op de dag van vandaag te bezoeken.

Hadrian's Wall in de winter, Noord-Engeland.

Zoals ik al noemde in mijn introductieblog, ben ik altijd al gefascineerd geweest door de Romeinse tijd. Vroeger toen ik klein was hebben mijn ouders me tijdens een vakantie meegenomen naar Hadrian’s Wall, maar daar kan ik me helaas niks meer van herinneren. Toen ik in 2015 op vakantie was in Yorkshire, in het noorden van Engeland, zag ik dan ook de kans om (een deel van) dit monument eens echt te bezoeken! Zo zag ik voor het eerst een echt Romeins Limesfort in Engeland...bij Chesters.

Ten noorden van het Engelse Hexham ligt ‘Chesters Roman Fort’. Vandaag de dag is dit een archeologisch park, maar eeuwen terug was dit de frontlinie van het Romeinse Rijk. Het fort, die opgenomen was in Hadrian’s Wall, huisvestte honderden soldaten die de Britse Limes verdedigden. Het fort is regionaal bekend voor haar compleetheid en de kenbaarheid als ‘Cavalerie-fort’. Het castellum heeft de herkenbare Romeinse indeling: een rechthoekige, ommuurde structuur met in het midden een Principia, de Latijnse naam voor het verblijf van de legerleiding. Rondom het Principia stonden de barakken van de soldaten en de stallen met paarden van de cavalerie.

De archeologische resten van een Romeins vloerverwarmingssysteem, Chesters Roman Fort © Wouter Hinrichs

Het fort ligt op een strategische plek: op de rand van een heuvel in een glooiend landschap, naast een rivier die dwars door de grens loopt. Omdat de open ruimte in de muur van de rivier verdedigd moest worden, is hoogstwaarschijnlijk het fort hier gebouwd. Eveneens stond hier toentertijd een brug, die beide oevers met elkaar verbond. Een ander kenmerk dat het castellum bij Chesters onderscheidt van andere Limesforten in Engeland, is de aanwezigheid van goed bewaarde archeologische resten van een Romeins Badhuis, dat naast het fort aan de rand van de rivier stond. Een handige plek, want zo kon makkelijk water verkregen worden voor de badende soldaten.

Een plattegrond van Chesters Roman Fort © United Kingdom Government

Het Romeinse badhuis,Chesters Roman Fort © Carole Raddato

Het fort, het badhuis en delen van Hadrian’s Wall werden in de 19e eeuw opgegraven door John Clayton, een advocaat en oudheidkundige uit Tyne. Hij was gefascineerd door de Romeinen en verzamelde tijdens de vele opgravingen die hij organiseerde honderden verschillende artefacten, waaronder Romeinse altaarstenen, gebruiksvoorwerpen, militaire uitrustingen en nog vele andere objecten. Zijn fascinatie voor het Castellum bij Chesters was niet geheel toevallig. Zijn vader bezat namelijk het ‘Mansion Chesters’, het landhuis naast het castellum. Als jong kind speelde hij langs de rivier en bij het castellum, dat praktisch in zijn voortuin lag.

Tijdens zijn 98 levensjaren kocht John meerdere locaties met Romeinse resten op en was hij uiteindelijk eigenaar van meerdere Limesforten, waaronder het castellum/fort van Chesters en het internationaal bekende fort Vindolanda. Door zijn passie voor de lokale Romeinse geschiedenis en goed beheer hiervan, staat hij vandaag de dag ook wel bekend in Engeland als ‘The man who saved Hadrian’s Wall’.

                  Een portret van John Clayton © English Heritage

Tegenwoordig wordt de site nog steeds goed beheerd, maar nu door de organisatie ‘English Heritage’. Naast het archeologische park is ook een museum te bezoeken, waar een groot deel van de collectie van Clayton tentoon wordt gesteld. Zo zijn er tientallen Romeinse altaarstenen te bezichtigen en leer je aan de hand van archeologische vondsten meer over de geschiedenis en de levens van de soldaten van het fort.

Tijdens mijn vakantie in 2015 was ik erg onder de indruk van de plek. Bij het castellum van Chesters kreeg ik eigenlijk pas voor het eerst een echt goede indruk van de strekking van het Romeinse Rijk. Ook zag ik hier hoeveel werk er wel niet verricht moest worden om een verdedigingslinie van kust tot kust te trekken. Waar het thuis in Nederland soms moeilijk voor te stellen is dat de Romeinen er ooit zijn geweest, ligt het hier letterlijk en figuurlijk voor het oprapen!

Wouter bij Chesters Roman Fort in 2015 © Wouter Hinrichs